تغییرات ناهنجار اقلیمی روشی علمی برای پیش بینی زلزله در ایران و جهان

موضوع غير قابل انكار تغيير اقلیم و اثرات ناشي از آن همچون افزايش محسوس دما، كاهش ناهنجار بارندگي و نزولات جوي، توفان هاي گردوغباري و نابساماني تقويمي فصول در منطقه خاورميانه در سال هاي اخير به يكي از موضوعات مطرح در جامعه علمي و حتي عمومي تبديل شده است. اين تغييرات به طور مضاعف با مجموعه اي از ديگر بحران هاي طبيعي و انساني، همچون وقوع انبوهي از زلزله ها، خشكسالي ها، آشوب هاي اجتماعي و جنگ ها در اين منطقه همراه شده است. اين مسأله از ديدگاه مهندسي بحران هاي طبيعي يك سينرژي سيستمي (هم افزايي) با آنتروپي رو به افزايش و اثرات تجمعي آشوبناك را سبب شده است كه در عالم واقعيت، زندگي مردم و حكمراني دولت ها را در اين منطقه متأثر ساخته است.
دکتر امیر محمودزاده رئیس پژوهشگاه مهندسی بحران های طبیعی شاخص پژوه معتقد است که امروزه رابطه تغيير اقليم و رخداد زلزله ها به شدت مورد توجه محافل علمي و عمومي در جهان قرار گرفته است چرا که اقليم خود محيطي است که در آن فرآيندهاي ديناميک تبادل انرژي بين زمین و اتمسفر روي مي‌دهد و يکي از منابع تصاعد انرژي از زمين به اتمسفر هم توسط زلزله‌ها در نواحي تکتونيکی صورت مي‌گيرد. همزماني بين وقايع حدي تغيير اقليم (نظير گرمايش و توفان ها) و رخداد زمين لرزه ها هم موضوعي است كه توسط پژوهشگاه مهندسی بحران های طبیعی شاخص پژوه در سال هاي اخير به دقت مورد کنکاش گرفته است. نتایج اولیه بررسی ها نشان داده است که به طور عام و در ميان مردم رخداد يك وضعيت اقليمي ناهنجار همچون تغییرات غير عادي دماي هوا به راحتي دليلي بر رخداد يك مخاطره طبیعی در بازه زماني بعد از آن تلقي مي شود، اما اين استدلال به همان اندازه كه عده اي گسل ها را عامل رخداد زلزله مي دانند، دچار يك پارادوكس منطقی است. چنين استدلالي اگر بر مبناي پايه هاي علت و معلول استوار باشد غلط است. اما اگر بر مبناي پايه هاي منطقی دال و مدلول بنيان داشته باشد آن را مي توان بخشي از حقيقت به شمار آورد. مثلاً  گسل ها مناطق نسبتاً ضعيف و كم استحكام تر پوسته زمين هستند كه تحت تنش ناشي از انباشت انرژي ليتوسفري دچار شكستگي و شكاف شده و امكان تخليه انرژي انباشته شده را فراهم ساخته اند و از اين منظر خود معلولي از علت اصلي تكتونيك پوسته زمين و فرآيندهاي ذاتي و طبيعي دروني زمين هستند. اما همين گسل ها به مرور زمان کانون مناسبي براي انباشت و تخليله تنش پوسته زمين شده و خود دلالتي بر مکان احتمالی رخداد زمين لرزه ها شده اند. به همين طريق، رابطه بين ناملايمات اقليمي و اتمسفري با رخداد زمين لرزه ها نیز قابل تفسير است.
دکتر محمدرضا منصوری دانشور از پژوهشگران پژوهشگاه مهندسی بحران های طبیعی شاخص پژوه چندین سال است که بر روی رابطه منطقی بین تغییرات ناهنجار اقلیمی و امکان پیش بینی زلزله کار کرده است. تحقیقات اولیه وی بر روی حدود 40 زلزله بزرگ (بالای 6 ریشتر) خاورميانه در طي سال‌هاي 2002 تا 2013 نشان داد که پيش از 90% زمين‌لرزه‌ها بر روي کانون سطحي زلزله‌ها، به وضوح می توان شاهد افزایش ناهنجار دو پارامتر شار نهان گرمايي سطحي و نرخ بارش ناهنجار در یک بازه زمانی چند روزه تا حدود یک ماه بود. برای مثال نمودارهای این تغییرات افزایشی و ناگهانی برای زلزله های بزرگ کاکی بوشهر، انگهران و شمال سراوان تهیه شدند.

براي دريافت متن كامل اين گزارش علمي به سايت انجمن آمايش سرزمين ايران به لينك زير مراجعه كنيد:

http://www.amayeshiran.com